Dizel Çağı Bitiyor mu? Dünyanın En Büyük Şehirleri Peş Peşe Yasaklıyor, Sırada İstanbul Mu Var?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Dünya genelinde şehirlerin “düşük emisyon bölgeleri” ve dizel araç yasakları konusunda attığı agresif adımlar, ulaşım politikalarında tarihi bir dönüşümü tetikliyor. Avrupa’dan Asya’ya, giderek daha fazla metropol, özellikle eski dizel araçları şehir merkezinden uzaklaştırarak hava kalitesini iyileştirme hedefini önceliklendiriyor. Bu eğilim, yalnızca çevresel bir baskı değil; aynı zamanda otomotiv pazarında elektrikli modelleri öne çıkaran yapısal bir dönüşümün de habercisi.

Türkiye’nin de özellikle İstanbul özelinde hazırladığı ulaşım planlarında benzer düşük emisyon bölgesi çalışmalarının yer alması, bu dönüşümün yerel pazarı da doğrudan etkileyeceğini gösteriyor.

Dizel Yasakları Nasıl İşliyor?

Dizel yasaklarının temelinde emisyon standartları ve şehir içi hava kirliliği verileri bulunuyor. Avrupa Birliği’nin Euro normları, üretimden kaynaklanan zararlı gazları sınırlandırırken, birçok ülke artık yalnızca araç teknik seviyelerini değil, yaş, partikül filtresi gereklilikleri ve çevre etiketlerini de kriter olarak uyguluyor.

Emisyon Standartlarına Göre Sınıflandırma

• Euro 1–4 Dizel Araçlar: En kirli kategoride yer alıyor. Birçok büyük şehirde tamamen yasak.

• Euro 5 Dizel Araçlar: Bazı şehirlerde kısıtlı giriş, bazı bölgelerde 2025–2030 arasında yasak planlanıyor.

• Euro 6 Dizel Araçlar: Hâlen birçok bölgede izinli olsa da, uzmanlar 2030 sonrasındaki kademeli geçişte bu sınıfın da hedefe alınacağını öngörüyor.

Özellikle partikül maddesi (PM2.5) ve azot oksit (NOx) emisyonları, büyük şehirlerde solunum yolu rahatsızlıkları ve hava kirliliği nedeniyle en kritik parametreler olarak görülüyor. Paris, Roma, Madrid gibi metropollerde yapılan modellemeler, eski dizel araçların şehir içi NOx emisyonlarının %60’ından fazlasını oluşturduğunu ortaya koyuyor.

Dijital Etiket Sistemi

Birçok Avrupa ülkesinde artık araçların motor teknolojisi dijital etiketlerle sınıflandırılıyor:

• Fransa Crit’Air

• İspanya DGT çevre etiketi

• İtalya Green Zone sınıfları

• Almanya envanter bazlı sokak yasakları

Bu sistemler, geleneksel teknik muayene anlayışının ötesinde “bölgeye özel erişim kontrolü” sağlayan modern bir şehir yönetim modeli sunuyor.

2025–2030 Arası Kritik Dönem

Avrupa’da dizel yasakları son beş yılda hız kazandı ve 2025–2035 dönemi için neredeyse bütün büyük şehirler bir takvim açıkladı. Şehirlerin yaklaşımını dört ana model altında incelemek mümkün:

1. Tam giriş yasakları

2. Yüksek ücretli bölge girişleri

3. Kademeli sınıf yasakları

4. Sokak bazlı yasaklar

Crit’Air 3 ve Üzeri İçin 2025’te Tam Yasak

Paris, Avrupa’nın en agresif emisyon düzenlemelerinden birine sahip.

2025 itibarıyla:

• Crit’Air 3 araçlar tamamen yasaklanıyor
  
  Bu sınıfta ağırlıklı olarak Euro 4 dizel modeller yer alıyor.

• Şehir yönetimi, 2030 sonrasında Euro 6 dizelleri bile değerlendirmeye alacağını açıkça duyurdu.

Bu yasakların ardından Paris’te elektrikli araç satışları yalnızca 2023–2024 arasında %27 artış gösterdi.

2030’da Dizel Tamamen Yasak

Brüksel, düzenli olarak genişleyen düşük emisyon bölgesiyle dikkat çekiyor.

• Bugün: Euro 4 ve daha altı giriş yapamıyor.

• 2028: Euro 5 de yasak kapsamına alınacak.

• 2030: Dizel araçların tamamen yasaklanması planlanıyor.

Brüksel’in net takvimi, diğer Avrupa şehirlerine örnek teşkil ediyor.

DGT Etiket Sistemi ile Kademeli Model

İspanya’da yasaklar merkezi değil, şehir bazlı uygulanıyor.

• Madrid 2025: “Kategori A” yani etiketsiz ve eski dizeller artık şehir merkezine giremeyecek.

• Barcelona ZBE: 2020’den bu yana hafta içi etiket taşımayan dizellerin girişi zaten yasak.
  
  2030’a doğru hedef, Euro 5 ve hatta kademeli olarak Euro 6’ya yönelmek.

Sokak Sokak Mikro-Yasaklar

Almanya, ülke çapında değil, lokal odaklı bir politika izliyor.

• Stuttgart, Hamburg gibi şehirlerde Euro 4 dizellere tam yasak bulunan bölgeler mevcut.

• Bazı sokaklarda Euro 5’e kısmi yasak uygulanıyor.

• Çevresel baskı arttıkça bu modelin genişletilmesi bekleniyor.

Daha Agresif ve Hızlı Geçiş Planları

Roma 2025 Sonbaharında Euro 5’i Yasaklıyor

Roma, Avrupa’da ileri tarihli plan açıklayan ilk şehirlerden biri oldu.

2025 itibarıyla:

• Euro 5 dizeller Green Zone’dan çıkacak.

• Milano ve Lombardiya bölgesinde ise Euro 4–5 dizellere bölgesel yasaklar halihazırda uygulanıyor.

Yoğun hava kirliliği dönemlerinde yasaklar anında genişletilerek dinamik bir model işletiliyor.

Hızlı ve Sert Çözümler

Asya’da dizel yasakları daha sert ve yaş bazlı:

• Delhi: 10 yaş üstü tüm dizel araçlar trafikten men edildi. Yakıt satışının engellenmesi gündemde.

• Tokyo: Partikül filtresi olmayan dizeller yıllardır yasak.

• Seul: Grade 5 sınıfı eski dizeller tamamen yasak; kış dönemlerinde bu yasak şehir geneline kadar genişleyebiliyor.

Bu bölgeler, dizel kullanımının sıfırlanması konusunda Avrupa’dan bile daha keskin adımlar atıyor.

Global Eğilim Türkiye’yi Nasıl Etkileyecek?

İstanbul ve Türkiye’de Düşük Emisyon Bölgesi Çalışmaları

Türkiye’de henüz bir dizel araç yasağı bulunmuyor. Ancak:

• İBB Ulaşım Ana Planı

• Ulaştırma Bakanlığı sürdürülebilirlik hedefleri

• 2053 Net Sıfır Emisyon Stratejisi

gibi belgelerde “düşük emisyon bölgeleri kurulması” artık açık bir hedef olarak geçiyor.

Bu bölgelerde:

• Eski dizel araçlara kademeli sınırlama

• Giriş ücretleri

• Belirli bölgelerde tamamen yasak
  
  gibi senaryolar masada.

Net tarih yok; ancak 2026 sonrası pilot bölgelerin açıklanması sektörde güçlü bir beklenti.

ÖTV, Kur ve Tüketici Davranışı

Türkiye’de dizel satışları son 5 yılda dramatik şekilde düştü:

• 2018: Dizelin pazar payı %58

• 2024: Dizelin pazar payı %14

• 2025: Beklenti %10’un altı

Elektrikli SUV modelleri ise aynı dönemde %2’den %10’un üzerine çıktı.

Bu düşüşün nedenleri:

• Dizelye yönelik küresel baskı

• ÖTV matrah yapısında dizelin avantajını yitirmesi

• Elektrikli araçlarda hızlı altyapı gelişimi

• Tüketici algısının değişmesi

Türkiye’de bir “dizel yasağı” konuşulmasa bile, küresel trendler nedeniyle ikinci elde dizel fiyatlarının 2027 sonrası hızla değer kaybetmesi muhtemel görülüyor.

Dizel Yasaklarının Otomotiv Sektörüne Etkisi

2025–2035 Arası Kritik Rakamlar

• Avrupa’da 2030 itibarıyla dizel araçların şehir içi kullanım oranının %70 düşmesi bekleniyor.

• 2035 sonrası birçok ülkede yeni içten yanmalı araç satışları tamamen sona erecek.

• Elektrikli SUV satışlarının 2030’da Avrupa’da %60 pazar payına ulaşması öngörülüyor.

Türkiye’de elektrikli araç penetrasyonunun daha yavaş fakat istikrarlı ilerlemesi bekleniyor:

• 2024: %9 EV

• 2027: %18–22

• 2030: %30+ potansiyel

Bu noktada BYD, Tesla, Hyundai, Renault gibi markaların yeni batarya teknolojileri ve uygun fiyatlı EV modelleri rekabetin yönünü belirleyecek.

Ne Bekliyorlar?

Forumlar, sosyal medya analizleri ve yerel anketler dizel kullanıcılarının üç temel noktada endişeli olduğunu gösteriyor:

1. Değer Kaybı

2. Şehir merkezine giriş kısıtlamaları

3. MTV ve yakıt maliyetlerinin artması

Öte yandan EV kullanıcılarının memnuniyet göstergeleri yükseliyor:

• Sessiz sürüş

• Düşük kullanım maliyeti

• Şarj ağının hızla genişlemesi

Dünya şehirlerinin dizel araçlara karşı politikaları artık geri dönüşü olmayan bir döneme girdi. Bugün yalnızca Paris, Brüksel, Roma gibi Avrupa metropolleri değil; Delhi, Tokyo, Seul gibi Asya şehirleri de aynı yönde ilerliyor. Bu, otomotiv sektörünün önümüzdeki on yılda tamamen elektrik odaklı bir strateji izleyeceğini gösteriyor.

Türkiye’nin henüz resmi bir yasağı bulunmuyor; ancak küresel regülasyonların etkisi Türkiye pazarını doğrudan dönüştürüyor. İstanbul’da kurulması planlanan düşük emisyon bölgeleri açıklanırsa, özellikle Euro 4–5 dizel araçlar için yeni bir dönem başlayacak. Bu nedenle tüketiciler ve sektör profesyonelleri için en kritik adım, gelecek 5 yıllık dönüşümü bugünden öngörerek strateji belirlemek.